Memur Hangi Durumlarda Mazeret İzni Kullanabilir?
Merhaba sevgili okuyucu; gel birlikte, “mazeret izni” kavramının perde arkasına bir göz atalım. Arada bir hayat öyle kıvrılıyor ki; planlarımız, işimiz, görevlerimiz — her şey beklenmedik bir anda suya düşebiliyor. İşte o anlarda, vicdanî değil ama yasal bir rahatlık; bir “nefes alma hakkı” olarak devreye giriyor: Mazeret İzni. Bu yazıda, bir memurun hangi durumlarda bu izni kullanabileceğini, yasal dayanaklarını, uygulamadaki nüanslarını ve geleceğe dönük olası etkilerini birlikte analiz edelim.
Mazeret İzni Nedir?
Mazeret izni, devlet memurlarının — beklenmedik, zorunlu veya özel durumlarda — görevlerinden geçici olarak uzaklaşabilmesini sağlayan bir izin hakkıdır. Bu izin, hem kişisel hem de ailevi nedenlerle verilir; amacı, memurun özel hayatındaki önemli olaylara dair esneklik tanımaktır. ([Memur Kanunu | 657 DMK | Memur Haberleri][1])
Yasal dayanak olarak, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) öne çıkar — özellikle Kanun’un 104. maddesinde mazeret iznine dair düzenlemeler yer alır. ([Memurlar][2])
Mazeret İzni Hangi Hallerde Verilir?
🔹 Kanunda Belirlenmiş Temel Haller
Bazı özel durumlar, DMK kapsamında kesin mazeret izni hakkı verir:
Evlilik: Memurun kendi evliliği nedeniyle mazeret izni — genellikle 7 güne kadar. ([Mustafa Baysal][3])
Doğum / Babalık: Kadın memur için doğum öncesi ve sonrası analık izni; baba memur için eşinin doğumu sonrası babalık – 10 güne kadar mazeret izni. ([Mustafa Baysal][3])
Ölüm: Birinci derece akrabalardan (eş, çocuk, anne/baba, kardeş vb.) birinin vefatı durumunda — genelde 7 güne kadar izin hakkı doğar. ([Kamulu][4])
Evlat edinme: Evlat edinen memur için belirli analık/mazeret izinleri tanımlanmış. ([Mustafa Baysal][3])
Engelli çocuk / bakıma muhtaç akraba: Engelli çocuğun bakımı ya da sürekli hastalığı olan bir yakının refakat gerektirmesi durumunda, mazeret izni verilebilir. ([izinturleri.com][5])
Bu hallerde mazeret izni, memurun maaşında kesinti olmadan — ücretli izin olarak tanınır. ([Mustafa Baysal][3])
🔹 Kurum Takdirine Bağlı Haller
Kanunda özel olarak düzenlenmemiş; ancak memurun “belgelendirilebilir ve haklı” nedenlerini gösterdiği durumlarda, idarecilerin takdiriyle verilebilen bir mazeret izni türü de bulunur. Bu izin 104/C maddesi kapsamında düzenlenmiştir. ([Memurlar][6])
Bu çerçevede, yılda toplam 10 gün mazeret izni takdir yetkilisi tarafından verilebilir. ([Memurlar][6])
Acil ve zaruri durumlarda, ikinci kez 10 gün daha izin verilebilir; ancak bu ikinci kullanım yıllık izinden düşer. (Öğretmenler bu ikinci izni kullanamaz.) ([Memurlar][6])
Bu düzenleme, hayatın beklenmedik sürprizleri karşısında esneklik sağlarken; kurumların, görev sürekliliğini ve kamusal hizmetin kesintisizliğini koruma imkânı tanıyor.
Günümüzde Mazeret İzninin Yansımaları
Bugünün hızlı ve stresli yaşam koşullarında, mazeret izni memurlar açısından sadece yasal bir hak değil — psikolojik yükün azalmasına, aile bağlarının korunmasına, insan onurunun gözetilmesine hizmet eden bir mekanizma. Özellikle ailede doğum, hastalık ya da vefat gibi kritik anlarda; devlet memuru da özel hayatını koruyabiliyor.
Öte yandan, “kurum takdirine bağlı izin” kategorisi — kimi zaman belirsizlik, kimi zaman yönetici takdirine göre farklılık demek. Bu da adalet ve eşitlik açısından tartışmaya açık. Bazı memurlar haklı nedenlerle izin alırken, kimileri aynı durumda “olmaz” cevabı duyabiliyor; bu da motivasyonu ve iş huzurunu etkileyebiliyor.
Gelecekte Mazeret İzni: Nereye Gidiyor?
Dijitalleşme ve şeffaflık: Şu an birçok kurumda mazeret izin başvuruları hâlâ yazılı dilekçe + evrak usulüyle yapılabiliyor. Ancak elektronik ortamda başvuru, takibi ve onay mekanizmasının yaygınlaşması, iznin daha adil ve verimli kullanılmasına olanak tanıyabilir.
Kapsayıcı izin hakları: Aile modeli çeşitlendi, yalnız yaşayan memurlar, yaşlı bakımı olanlar, engelli yakın kişisine bakanlar — yeni düzenlemeler daha esnek mazeret izin hakları getirebilir.
Psikolojik destek ve refah odaklı yaklaşım: Mazeret izni yalnızca zorunluluklar için değil; psikolojik tükenmişlik, aile içi kriz gibi durumlarda da destek izni olarak değerlendirilebilir — bu, kamu hizmetlerinin insan merkezli dönüşümünü temsil eder.
Sonuç: Mazeret İzni, Bir Hakkın Ötesi
Mazeret izni, yalnızca “işten izin almak” değildir; insanın, hayatın ve değişimin içinden geçerken — görev sorumluluğunu ihmal etmeden — kendine ve sevdiklerine zaman ayırabilmesidir. Kamu görevlisi olmak, sorumluluk demek; ama insan olmak, acil durumlardan, ailevi krizlerden, yaşamın akışından etkilenmemek değil.
Eğer siz de memursanız — ya da devlet kapısında çalışan bir tanıdığınız varsa — bu iznin hak ettiğiniz bir nefes olduğunun farkında olun. Ve belki de uzun bir yılın ardından, bir “kurum takdirli” mazeret izni alıp; kendinize, ailenize, sevdiklerinize biraz alan tanıyın.
Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Mazeret izninin kurumsal takdire bırakılan kısmı hakkaniyetli mi? Hangi durumlarda sizce mazeret izni verilmeli, hangi hallerde reddedilmemeli? Yorumlarınızı bekliyorum.
[1]: “657 Mazeret İzni Hangi Durumlarda Kullanılır? 2025”
[2]: “Memura, 10 günlük mazeret izni verilmesinin şartları”
[3]: “657’de memur mazeret izinleri neler? – Mustafa Baysal”
[4]: “Mazeret izni kimlere verilir? – Kamulu”
[5]: “Mazeret İzni Nedir? – Tüm Detayları | izinturleri.com”
[6]: “10 günlük mazeret izninin verilme usul ve esasları – Memurlar.Net”